اقتصاد قدرتمند Powerful economy

[1] - بر اساس جزوه نظام تامین اجتماعی اسلامی، علی هوشیار

[2] - هرگاه قضاى روزه ماه رمضان را چند سال به تأخیر اندازد باید قضا را به جا آورد و براى هر روز یک مد طعام به فقیر دهد و با گذشت سال ها کفّاره متعدّد نمى شود.

*هرگاه روزه ماه رمضان را به واسطه عذرى نگیرد و تا رمضان آینده عمداً قضاى آن را به جانیاورد در حالى که عذرش برطرف شده، باید بعداً روزه را قضا کند و براى هر روز یک مد طعام کفّاره بدهد، همچنین اگر در قضاى روزه کوتاهى کند تا وقت تنگ شود و در تنگى وقت عذرى پیدا کند، باید بعداً هم قضا به جا آورد و هم کفّاره دهد، امّا اگر کوتاهى نکرده و اتّفاقاً در تنگى وقت عذرى پیدا شده فقط قضا لازم است.

*لازم نیست کفّاره هر روز را به یک فقیر بدهد، بلکه مى تواند کفّاره چندین روز را به یک نفر بدهد و اگر مقدارى نان دهد که گندم آن به اندازه یک مد باشد کافى است، ولى پول آن را نمى تواند بدهد مگر این که اطمینان داشته باشد آن را براى خرید نان مصرف مى کند.

*به جا آوردن کفّاره واجب فورى نیست ولى نباید طورى باشد که بگویند کوتاهى مى کند.

*اگر چند سال بگذرد و کفّاره را به جا نیاورد چیزى بر آن اضافه نمى شود.

*اگر نذر کند که روز معیّنى را براى خدا روزه بگیرد چنانچه عمداً روزه نگیرد یا روزه خود را باطل کند باید کفّاره بدهد (و کفّاره آن مانند کفّاره ماه رمضان است).

*اگر فردی به واسطه عذر دیگرى (مثلاً به خاطر مسافرت) روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقى بماند احتیاط واجب آن است که روزه هایى را که نگرفته بعد از ماه رمضان قضا کند و براى هر روز یک مد طعام به فقیر دهد.

*کفّاره روزه (نگرفتن بدون عذر) یکى از سه چیز است: آزاد کردن یک بنده، یا دو ماه روزه گرفتن، یا شصت فقیر را سیر کردن (و اگر به هر کدام یک «مُد» که تقریباً 750 گرم است گندم یا جو یا مانند آنها بدهد کافى است). و در زمان ما که بنده آزاد کردن موضوع ندارد در میان دو چیز دیگر مخیّر است و به جاى گندم مى تواند مقدار نانى بدهد که گندم آن به اندازه یک «مُد» است. اگر روزه دار عمدی و با کار حلالی روزه خود را باطل کند، یکی از سه مورد کفاره کافی است. هرگاه هیچ یک از این سه کار ممکن نشود هر چند «مُد» که مى تواند به فقرا اطعام کند و اگر نتواند باید 18 روز روزه بگیرد و اگر نتواند هر چند روز که مى تواند به جا آورد و اگر نتواند استغفار کند و همین اندازه که در قلب بگوید: «استغفراللّه» کافى است و واجب نیست بعداً که قدرت پیدا کرد کفّاره رابدهد.

*هرگاه روزه دار در ماه رمضان با همسر خود که روزه دار است جماع کند چنانچه او را مجبور کرده باشد باید کفّاره روزه خود و زنش را هر دو بدهد و اگر او به جماع راضى بوده، بر هر کدام یک کفّاره واجب مى شود، ولى اگر اجبار به مفطرات دیگر کند گناه کرده، امّا کفّاره بر هیچ کدام واجب نیست، امّا آن کسى که روزه اش را خورده باید قضا کند.

*هرگاه زن روزه دار شوهر روزه دار خود را مجبور به جماع نماید فقط یک کفّاره بر او واجب است و لازم نیست کفّاره شوهر را بدهد.

*اگر روزه دار به چیز حرامى روزه خود را باطل کند، بنابر احتیاط واجب باید کفّاره جمع بدهد، یعنى هم یک بنده آزاد کند و هم دو ماه روزه بگیرد و هم شصت فقیر را سیر کند (یا به هر کدام از آنها یک مد طعام که تقریبا 750 گرم است بدهد) و چنانچه هر سه برایش ممکن نباشد هر کدام که ممکن است باید انجام دهد (خواه آن چیز حرام، مانند شراب و زنا باشد یا مانند نزدیکى کردن با همسر خود در عادت ماهانه).

*هرگاه روزه دار نسبت دروغ به خدا و پیغمبر(صلى الله علیه وآله) دهد یک کفّاره کافى است و کفّاره جمع لازم نیست.

[3] -زنان باردارى که وضع حمل آنها نزدیک است و روزه براى حمل آنها ضرر دارد. (برای فرزند ضرر دارد.) روزه گرفتن بر آنها واجب نیست، ولى کفّاره باید بدهند، امّا اگر روزه براى خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نیست کفّاره هم ندارد، ولى بعداً قضا مى کند.

[4] - زنانى که بچّه شیر مى دهند خواه مادر بچّه باشند یا دایه، اگر روزه گرفتن باعث کمى شیر آنها و ناراحتى بچّه شود روزه بر آنها واجب نیست، ولى براى هر روز همان کفّاره (یک مدّ طعام) واجب است، بعداً نیز باید روزه را قضا کنند، امّا اگر روزه براى خودشان ضرر داشته باشد، نه روزه واجب است و نه کفّاره، ولى باید بعداً روزه هایى را که نگرفته اند قضا نمایند. بنابراین حکم روزه نگرفتن مادر باردار و مادری که شیر می دهد شبیه هم است. او باید دقت کند روزه برای خودش ضرر دارد یا برای فرزندش

[5] -کسى که روزه قضاى ماه رمضان را به جا مى آورد مى تواند پیش از ظهر روزه را افطار کند، به شرط این که وقت (روزهای بعدی) براى قضاى روزه تنگ نباشد، ولى بعد از ظهر جایز نیست، همچنین اگر قضاى روزه غیر معیّنى (مانند قضاى روزه نذر) را گرفته باشد احتیاط واجب آن است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند. کسى که قضاى روزه ماه رمضان را گرفته جایز نیست بعد از ظهر روزه را باطل کند و اگر عمداً چنین کارى کند باید به ده نفر فقیر هر کدام یک مد طعام بدهد و اگر نمى تواند باید سه روز پى در پى روزه بگیرد.

[6] -هرگاه به واسطه بیمارى، روزه ماه رمضان را نگیرد و بیمارى او تا ماه رمضان سال بعد طولانى شود، قضاى روزه هایى را که نگرفته واجب نیست، فقط باید براى هر روز یک مد (تقریبا 750 گرم) گندم یا جو و مانند آن به فقیر بدهد، به بیان دیگر: هرگاه بیمارى انسان چند سال طول کشد و بعداً خوب شود اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت باقى است باید فقط قضاى رمضان آخر را بگیرد و براى هر روز از سال هاى پیش یک مد طعام بدهد.

* روزه بر کسانى که مبتلا به بیمارى استسقاء هستند، یعنى زیاد تشنه مى شوند و توانایى روزه گرفتن را ندارند و یا براى آنها بسیار مشکل است واجب نیست، ولى باید براى هر روز یک مدّ طعام که در مسأله قبل به آن اشاره شد کفّاره بدهند و بهتر است که بیش از مقدار ضرورت آب نیاشامند و اگر بعداً بتوانند قضا کنند احتیاط واجب قضا کردن است.

[7] -سوال از مراجع تقلید: دختری که به حد بلوغ رسیده ولی به واسطه ضعف بنیه نمی تواند روزه بگیرد و نمی تواند قضای آن را تا دو یا سه سال به جا آورد تکلیف او چیست؟

*همه مراجع به جز آیت الله مکارم: اگر گرفتن روزه برای او ضرر دارد یا تحمل روزه برایش زحمت و مشقت زیاد دارد، روزه بر او واجب نیست و هر زمان توانست باید قضای آن را به جا آورد. (امام خمینی، استفتائات، ج1، روزه، س76 و س88/ آیت الله فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ج1، س568/ مقام معظم رهبری، استفتائات، س731 و 732/ آیت الله صافی، جامع الاحکام، ج1، س491 و س498/ و استفتای کتبی از سایر مراجع)

*آیت الله مکارم: روزه بر او واجب نیست و قضای روزه ها هم بر او واجب نیست و فقط برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد. (مکارم: استفتائات، ج2، س439)

[8] -مرد و زن پیر که روزه گرفتن براى آنها مشکل است مى توانند روزه را ترک کنند، ولى باید براى هر روز یک مد (تقریباً 750 گرم) گندم یا جو و مانند اینها به فقیر دهند و بهتر آن است به جاى گندم و جو؛ نان را انتخاب کنند و در این صورت احتیاط واجب این است به اندازه اى باشد که گندم خالص آن مقدار یک مد شود.

* کسانى که به خاطر پیرى روزه نگرفته اند اگر در فصل مناسبى که هوا ملایم و روزها کوتاه است بتوانند قضاى آن را به جا آورند احتیاط آن است که آن را قضا کنند.

[9] -هرگاه کسى با شرایط زیر قسم یاد کند باید به قسم خود عمل نماید و گرنه کفّاره دارد:

*کسى که قسم یاد مى کند باید بالغ و عاقل باشد و اگر درباره مال خود قسم مى خورد باید سفیه نباشد، همچنین حاکم شرع او را از تصرّف در اموالش منع نکرده باشد و از روى قصد و اختیار قسم بخورد، بنابراین قسم خوردن بچّه و دیوانه و کسى که مجبورش کرده اند درست نیست، همچنین اگر در حال عصبانى بودن بدون اراده و قصد قسم بخورد.     *کارى را که براى انجام آن قسم مى خورد باید حرام و مکروه نباشد و کارى را که قسم بر ترک آن مى خورد واجب و مستحب نباشد و اگر براى انجام کار مباحى قسم مى خورد باید ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد، همچنین اگر قسم براى ترک کار مباحى مى خورد باید انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.      *به یکى از نام هاى خداوند قسم یاد کند خواه نامى باشد که به غیر ذات مقدّس او گفته نمى شود، مانند «خدا» و «اللّه» یا نامى که به غیر او نیز گفته مى شود، ولى از قرائن معلوم است که مقصودش خداست، بلکه اگر به نام هایى قسم یاد کند که بدون قرینه خدا به نظر نمى آید ولى او قصد خدا را کند بنابر احتیاط واجب باید به آن قسم عمل کند.     *قسم را باید به زبان بیاورد، بنابراین اگر در قلبش بگذراند کافى نیست و در کتابت و نوشتن احتیاط، عمل به آن است، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است.     *عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن باشد ولى بعداً عاجز شود یا مشقّت شدید داشته باشد از همان وقت که چنین شده قسم او به هم مى خورد.

کسانى که براى اثبات مطلبى قسم مى خورند اگر حرف آنها راست باشد قسم خوردن مکروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان کبیره است، ولى اگر مجبور شود که براى نجات خود یا مسلمانان دیگرى از شرّ ظالمى قسم دروغ بخورد اشکال ندارد، بلکه گاه واجب مى شود و این نوع قسم خوردن که براى اثبات مطلبى است غیر از قسمى است که در مسائل پیش گفته شد که براى انجام کار یا ترک کارى بود.

هرگاه عمداً با قسم خود مخالفت کند باید کفّاره دهد، ده فقیر را سیر کند، یا بر آنها لباس بپوشاند، یا یک بنده را آزاد نماید و اگر توانایى بر اینها نداشته باشد باید سه روز روزه بگیرد.

اگر از روى فراموشى یا اجبار و اضطرار به قسم عمل نکند کفّاره ندارد و قسمى که آدم وسواسى مى خورد مثل این که مى گوید و اللّه الآن مشغول نماز مى شوم، ولى وسواس مانع مى گردد اگر وسواس او طورى باشد که بى اختیار به قسم خود عمل نکند کفّاره ندارد.

[10] - نذر در صورتى صحیح است که براى آن صیغه خوانده شود، خواه به عربى باشد یا زبان هاى دیگر، بنابراین اگر بگوید چنانچه فلان حاجت من روا شود براى خدا بر من است که فلان مقدار مال را به فقیر بدهم، نذر او صحیح است، بلکه اگر بگوید نذر مى کنم براى خدا اگر فلان حاجت من روا شود فلان کار خیر را انجام دهم، کافى است. شکستن نذر معصیت است و علاوه بر معصیت کفاره هم دارد. کفاره آن، سیر کردن شصت فقیر، یا دوماه روزه پى در پى (که سى و یک روز آن را پشت سر هم به جا آورد) یا آزاد کردن یک بنده است.

[11] - عمل کردن به «عهد» مانند نذر واجب است به شرط این که صیغه عهد را بخواند، مثلاً بگوید: «با خدا عهد کردم که فلان کار خیر را انجام دهم» امّا اگر صیغه نخواند، یا آن کار شرعاً مطلوب نباشد عهد او اعتبارى ندارد. کسى که به عهد خود با شرایط فوق عمل نکند باید کفّاره بدهد و کفاره عهد مانند کفاره نذر است، یعنى سیر کردن شصت فقیر، یا دوماه روزه پى در پى (که سى و یک روز آن را پشت سر هم به جا آورد) یا آزاد کردن یک بنده.