بسمه تعالی
اصلاح سبک زندگی
ارزیابی شرعی شرکت در: قرعه کشی، شرط بندی و پیش بینی مسابقات
این توضیحات در آستانه مسابقات جام جهانی اهمیت بیشتری دارد.
با سلام و احترام:
آیا می دانید؟ به واسطه اموال حرام، عهد پروردگار فراموش می‌شود و ملتها در گمراهی و سرگردانی با شیاطین، هم آغوش می‌شوند. دعاها از درگاه خدا رد می شود. فساد اخلاقی و اجتماعی در جامعه شیوع می یابد. مال حرام به سان خورهای جامعه را به سوی فساد جنسی و ناپاکی می کشاند و زمینه پرورش نسل های امام کُش و بی برکتی کسب و کار به وجود می آید.
برای حفظ جامعه و انتظار سازنده به سوی منجی عالم باید در پیشگیری و درمان اموال حرام جامعه کوشا باشیم.
امیدوارم بیشتر سعی کنیم.
برای شرعی بودن یک معامله، لازم است چهار مسئله در آن رعایت شود:
1-شرایط عمومی (ماده190 قانون مدنی: متن قرارداد، طرفین و کالا و بها ). 2- موجب ضرر نباشد. 3-باعث فریب نباشد. 4-ربا نباشد.
همه این چهار مسئله مهم است. در این متن درباره برخی از نمونه های ضرر صحبت می کنیم و امیدواریم در معاملات متنوعی که امروزه طراحی می شود، قدرت تشخیص داشته باشیم.
هر آنچه موجب ضرر رساندن و ضرر دیدن؛ چه در بعد شخصی (فردی) و چه در بعد اجتماعی (اختلال در نظام اقتصادی، اجتماعی) گردد، حرام می‌باشد. جایزه به ملکیت برنده در نمی آید. حق الناس است و باید به صاحبش برگردانده شود. تنها استثنای آن مسابقات اسب دوانى و تیراندازى است، که وقتی میان خود مسابقه دهندگان باشد، اشکال ندارد.
توضیح:
احکام اسلام دو دسته هستند: 1- احکام امضایی 2- احکام تأسیسی
گاهی سنت‌ها و مقرراتی پیش از اسلام وجود داشته و دین اسلام آنها را با شرایطی پذیرفت. این‌ها حکم امضا شده هستند و احکامی‌که پیش از اسلام وجود نداشته و دین اسلام برای نخستین بار آنها را وضع کرده حکم تأسیسی نامیده می‌شوند.
دین اسلام درباره معاملاتِ اقتصادی، روش امضایی را پیش گرفته است. یعنی اگر ضوابط زیر در هر معامله‌ای رعایت شود، حلال است و تایید می‌شود. (امضا می‌شود)[1]
۱-ممنوعیت «اکل مال بباطل»[2]: شرایط عمومی مندرج در ماده 190 قاون مونی، کلیه معاملات و قراردادهایی که به دلایل مختلف مانند: عدم اهلیت طرفین قرارداد و یا رعایت نشدن شرایط عمومی صحت قراردادها باطل باشد، ممنوع می‌باشد.[3]
۲- ممنوعیت «ضرر»: مثل احتکار، کم‌فروشی، قمار و گلدکوئیست؛ دین اسلام تنها آن گروه از معاملات و مبادلات را تأیید می‌کند که اصل معامله، اطلاق معامله و یا شرایط معامله، باعث ضرر و ضرار نشود. [4]
۳- ممنوعیت «غرر»[5]: مثل فریب دادن دیگران، کلیه قراردادهایی که به هر دلیلی مانند خدعه، غفلت و جهالت، منافع طرفین قرارداد را به خطر بیاندازد، ممنوع می‌باشد.[6]
۴- ممنوعیت «ربا»: کلیه معاملاتی که در آنها نوعی از انواع ربا وجود داشته باشد ممنوع می‌باشد.[7]
این‌ها ضوابط کلى معاملات هستند. استفاده از مال حرام، نادرست است. در نتیجه آن، عهد خدا و ولایت حجت او کنار گذاشته می‌شود. حوادث هولناک تاریخ و قساوت قلب به وجود می‌آید. سایه فقر و غم جامعه را در بر می‌گیرد. فساد زیاد می‌شود و کوشش خوبان برای پاکی و عفت، اثر خود را از دست می‌دهد.
با توجه به فروش فراوان محصولات با قرعه کشی جوایز و نزدیکی به مسابقات جام جهانی و شیوع پیش بینی مسابقات ورزشی به ادامه توضیحات توجه فرمایید:
خلاصه مطالب در یک جدول[8]
|
حلال:
بابت قرعه کشی پولی گرفته نمی شود
|
|
حرام:
بابت قرعه کشی، شرکت در مسابقه یا شرط بندی پولی گرفته می شود. هر دو دسته آن حرام است.
|
|
1-برخی از مسابقات نهادهای فرهنگی و صداوسیما، که مردم فقط به اندازه اعلام نظر خود پول میدهند. مثلا نامه پست میکنند، یا با تلفن همراه با هزینه معمولی، پیامک میفرستند، این مسابقات جایز است.
2-اگر شخصی غیر از رقبا جایزه بدهد. مثل مسابقات المپیک یا جام باشگاه ها که دولت می پردازد، اشکالی ندارد. چون مالی از جیب رقیب نمیرود و سود یکی با زیان خالی کردن جیب دیگری به وجود نمی آید.
3-کارفرما اعلام می‌کند، هرکس این خدمات را انجام دهد، مبلغ مشخصی پول میدهم. اینجا نیز معامله ضرری نیست. جعاله است و جایز است.
4- قرعه کشی در میان صاحبان حساب و اهدای جوایز بانکی یا وام صندوق به آنها اشکالی ندارد.
5-گاهی شرکت، کالا و خدمات میفروشد ولی از محل تراکم سود خود، قرعه کشی می‌کند و بابت قرعه کشی پولی نگرفته است. مثال:
1-5-یک محصول غذایی دو ماه بیشتر از تاریخ مصرفش نمانده است. مصرف آن در این دوره برای مشتری ضرری ندارد. فروشنده نگران انقضای آن است. او میتواند با تخفیف بفروشد و یا با همان قیمت اولیه برای قرعه کشی تبلیغ نماید. او راه دوم را انتخاب می‌کند. با قرعه کشی جایزه می‌دهد ولی هزینه اضافی بابت قرعه کشی نگرفته است.
2-5- دستمال کاغذی یا کیسه برنجی با سریال قرعه کشی وجود دارد ولی نسبت به نوع بدون قرعه کشی اختلاف قیمتی ندارد.
3-5-اپراتور تلفن همراه برای تشویق مشترکین به مکالمه و پیامک با سیمکارت شرکت، جوایزی اهدا می‌کند. ولی قیمت خدمات را افزایش نداده است. از تراکم سود خود هدیه می‌دهد.
4-5- فرض کنید، امسال قیمت سرویس های پیامکی با توجه به ارزش متن بین 35 تا 50 تومان باشد. یک شرکت، سرویس پیامک اخبار ورزشی با قرعه کشی جوایز ایجاد کرده و برای هر پیامک 40 تومان می‌گیرد. معاملات بالا حلال هستند.
|
دسته اول: کالا یا خدماتی به مشتری میفروشند ولی به خاطر امتیاز شرکت در قرعه کشی، کالا یا خدمات را گرانتر میفروشند.
1-فرض کنیدسرویس پیامک تجاری با توجه به سوابق و ارزش محتوای آن بین 35 تا 50 تومان باشد، ولی شرکت با تبلیغ قرعه کشی جایزه؛ هزینه پیامک را 70تومانیا200تومان و... اعلام می‌کند. [9] (مثال از افزایش قیمت)
2- بسته یک کیلویی رب خوراکی با کیفیت معمولی در بازار 4500 تومان باشد. ولی به خاطر امتیاز قرعه کشی، قیمت آن 4600 تومان یا بیشتر باشد.
دقت کنید که مرز حق و باطل بسیار ظریف است و افزایش قیمت به خاطر قرعه کشی مخفی نشود.
|
دسته دوم: مواردی که اصلا کالا و خدمتی به مشتری فروخته نمیشود. بلکه مشتری همه بها را به خاطر شرکت در قرعه کشی جوایز یا شرط بندی می پردازد. در این مثال ها خدمتی به مشتری ارایه نمیشود. هزینه ای هر چند کم از مردم گرفته می شود و به فرض خوش قولی به برنده قرعه میدهند. به مثال ها توجه کنید:
1- مسابقه بزرگ کلاه قرمزی، کلمه (کلاه) را به شماره 0000 بفرستید! جایزه هفتگی یک میلیون تومان و یک خودرو، هر پیامک 75 تومان
2-برنده مسابقه ورزشی را پیشبینی کنید. در این مسابقه از 100 تومان تا 3000 تومان هزینه هر پیامک از مردم پول گرفتند. انواع مختلفی دارد. در یکی از انواع آن انتخاب تیم قویتر، هزینه بیشتر و انتخاب تیم ضعیفتر، هزینه کمتری داشت.
3-پیامک به عموم مردم، امتیاز اولین قطعه از یک خودرو 206 به شما تعلق گرفت. تنها با دریافت 9 قطعه دیگر برنده 206 خواهید شد. کافی است حرف ب را به شماره 0000 بفرستید و در بازی بزرگ عضو شوید و این 9 قطعه را بیابید. هر پیامک 150 تومان
4- مسابقه موتورسوارى، با شرط برد و باخت (پول همه به نفر برنده برسد.)
5- سازمانهای خیریه(ارمغان بهزیستى، نهادهاى فرهنگى و...) اوراقى با یک سری سوال میفروشند. به خریدارانی که پاسخ بدهند، به قید قرعه جوایزى اهدا مىکنند.
6- در مسابقات فوتبال و... مبلغ کمى را تعیین و شرطبندى مىکنند، تیم بازنده پول نوشابه همه را بدهد و یا آن که تیم برنده پول های گرفته شده در اول بازی را بردارد.
7-موسسه ای مسابقه برگزار می‌کند. او میتواند پاسخ سوالات را با هزینه متعارف پیامک (مثلا14 تومان) یا از خط تلفن معمولی شهری دریافت نماید. ولی یک خط ده رقمی با پیش شماره 909 که هزینه بیشتری دارد، معرفی می‌کند. (از خط تلفن شخصی با شماره 9090000000 تماس بگیرید و در مسابقه شرکت کنید.) هر تماس با توجه به زمان خود حداقل 200 تومان هزینه دارد. متولی این موضوع را اطلاع نداده است و میتواند علاوه بر ایراد معامله ضرری، موجب فریب مشتری نیز باشد. این موسسهها به طور دائم تبلیغ میکنند. از مناسبتها و نامهای مذهبی استفاده میکنند و حتی با افزایش جوایز و زیرنویس کردن شمارههایی که بیشتر زنگ زدند، طمع سایر افراد را برای تماس برمیانگیزند.
8- شرط بندی تماشاچیان مسابقه اسبدوانى، تیراندازى، فوتبال و دیگر مسابقات
|
استثنا: در مسابقه اسب دوانى و تیراندازى میان خود مسابقه دهندگان شرط بندی جایز است. |
*به جز مورد استثنا (شرطبندی میان بازیکنان مسابقات اسبدوانى و تیراندازى) در موارد دیگر که بابت قرعه کشی، شرکت در مسابقه یا شرط بندی پولی گرفتند. باید گفت: جایزه به ملکیت برنده در نمی آید و باید به صاحبانش برگردانده شود. اگر به صاحبش دسترسی نباشد، لازم است از طرف او ردّمظالم(صدقه) پرداخت کنیم. |
توضیح تفصیلی:
بازى‌ها به چهارگروه تقسیم مى شوند:
بازی با آلات قمار با شرط بندی، حرام
بازی با آلات قمار بدون شرط بندی، حرام
بازی با غیر آلات قمار با شرط بندی، حرام
بازی با غیر آلات قمار بدون شرط بندی، حلال است.
و حکمت های جالبی از حفظ جامعه انسانی قابل بحث است.
بررسی بازی با آلات قمار بدون شرط بندی(گروه دوم): قبیله قریش آنقدر به قماربازى ادامه مىدادند که حتى زن و بچه خود را بر سر آن گرو گذاشته و مى فروختند! [10] از این رو بازى با آلات قمار- حتى اگر بدون برد و باخت باشد- حرام است تا کسى به این وادى خطرناک نزدیک نشود و احتمال دارد؛ حرمت بازى با آلات قمار، جنبه حریمى داشته و موجب شود که جامعه اسلامى، به طور کامل از این گونه امور، فاصله گیرد و به آن نزدیک نشود.
بررسی گروه سوم: بسیارى از فقها در قمار، توأم بودن آن با برد و باخت و شرطبندى را ملاک مىدانند، حتّى اگر بازى با آلات قمار نباشد! مانند فوتبال که فىنفسه حرام نیست؛ اما اگر با شرط بندى و برد و باخت مالى همراه باشد، قمار بوده و حرام مىشود. پس شرط بندى در همه ی بازى ها حرام است؛ مگر در موارد استثنایى که تیراندازى و اسب سوارى است.[11]
خداوند متعال قمار را مثل مى گسارى و بت پرستى و از کارهاى پلید شیطانى دانسته و دستور به اجتناب از آن داده است: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»[12]؛ «اى کسانى که ایمان آوردهاید! بدانید که شراب، قمار، بتها و چوب هاى مخصوص برد و باخت، به تمامى پلید و ناپاک و از کارهاى شیطانى است؛ پس از این کارها بپرهیزید تا رستگار شوید»
«میسر» یعنى، قمار و لذا قمارباز را «یاسر» گویند. ریشه آن «یسر» به معناى آسانى است[13] و علت نامیدن قمار به «میسر»، این است که قمار باز با آن، مال دیگران را به آسانى و بدون زحمت به چنگ مىآورد.[14]
شیطان همواره درصدد ایجاد دشمنى و کینه توزى میان شما و بازداشتن شما از یاد خدا و برپایى نماز است. قماربازى و مى گسارى، ابزار شیطان در این هدف است؛ آیا باز هم دست از این کار برنمىدارید: «إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِى الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ»[15]
در آیه بعدی، مى گسارى را هم ردیف قماربازى و از گناهان کبیره دانسته است؛ گرچه ممکن است احیاناً داراى منافعى هم باشد، اما قطعاً آثار زیانبار آن به مراتب بیشتر از سود آن است. «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِما إِثْمٌ کَبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما»[16] «درباره شراب و قمار، از تو مىپرسند، بگو: «در آن دو، گناهى بزرگ، و سودهایى براى مردم است، و گناهشان از سودشان بزرگتر است.»
علاوه بر موارد بالا، بر اساس آیه سوم سوره مائده؛ «ازلام»[17] نوعى قمار بوده و حرام شده است. پس بازى قمار که با برد و باخت مالى همراه است- اعم از اینکه با آلات قمار باشد یا با هر وسیله دیگرى- حرام و متعلق به عناوین «میسر» و «ازلام» است و از نمونههاى تصرف (ناروا) در مال دیگران است که براساس آیه شریفه «لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ»[18] حرام مىباشد.
نکته مهم دیگر بازتاب روانى «قمار» است. قمارباز همیشه بازنده است؛ چون اگر ببرد، حریصتر مىشود که باز هم قمار کند و به یقین او همیشه برنده نخواهد بود و در دفعه هاى بعدى، خواهد باخت!! از آنجا که این ثروت باد آورده است- نه نتیجه کار و کوشش- قدر آن را ندانسته و چه بسا به زودى آن را از دست بدهد. از نظر اخلاقى نیز قساوت قلب مى خواهد که کسى اموال[19] و دارایى و گاهى تمام زندگى و کاشانه دوستش را بگیرد و او و خانوادهاش را به روز سیاه بنشاند و خود با دارایى آنها، به عیش و نوش بپردازد!!
کسى که مى بازد، مى کوشد شکست روحى و مادى خود را با ادامه بازی جبران کند و چون عصبانى شده، چه بسا تمام زندگى خود را ببازد و حتی براى تسکین شکست و ناراحتى هاى خود، به انواع مواد مخدر و مشروبات الکلى کشیده شود!! شاید بدین جهت است که در این آیات شراب و قمار با هم آمده است.[20]
شرط توسط خود شرکت کنندگان:
* مسابقه موتور سوارى و مانند آن- که در این عصر جنبه نظامى دارد- آیا شرط برد و باخت در آن جایز است؟[21]
همه مراجع: خیر جایز نیست.[22]
* پولى که براى برگزارى مسابقات ورزشى، از بازىکنندگان دریافت مىشود، چه حکمى دارد؟
همه مراجع: اگر به عنوان اجاره زمین و وسایل ورزشى باشد، اشکال ندارد[23]
* معمولا در برخی مسابقات ورزشی شرط هایی صورت می‌گیرد. مثلا اگر شما برنده شدید یک وعده غذا میدهم. شرطبندی در مسابقات یا کارتبازی کودکان و مالک شدن طرف مقابل در صورت برنده شدن چه صورت دارد؟
همه مراجع: شرط های مذکور جایز نیست.[24]
* سازمانهایى که به عنوان انجام کارهاى خیر، (مانند ارمغان بهزیستى، نهادهاى فرهنگى و...) اوراقى را در معرض فروش مىگذارند و در آن اوراق، سؤالاتى مطرح مىکنند که اگر خریدار به آنها پاسخ بدهد، به قید قرعه جوایزى دریافت مىکند؛ آیا این کار جایز است؟
تبصره. آنچه در حال حاضر جریان دارد، بدین صورت است که مردم به انگیزه شرطبندى و دریافت جایزه شرکت مىکنند! در این صورت تمام مراجع تقلید- به جز آیات عظام نورى و سیستانى- آن را قمار و حرام مىدانند.[25]
* موسسه ای مسابقه ای برگزار می‌کند. او می تواند پاسخ سوالات را از طریق پیامک معمولی، نامه، خط تلفن معمولی و ... دریافت نماید، ولی یک شماره تلفن ده رقمی ۹۰۹۰۰۰۰۰۰۰ که هزینه تماس بیشتری دارد، برای پاسخ معرفی می کند. هر تماس با توجه به زمان خود حداقل ۲۰۰ تومان و بیشتر هزینه دارد. متولی این موضوع را اطلاع نداده و میتواند علاوه بر ایراد معامله ضرری، موجب فریب مشتری هم باشد. این موسسه ها به طور دائم تبلیغ میکنند. از مناسبت ها و نام های مذهبی استفاده می کنند و حتی با افزایش جایزه و زیرنویس کردن شماره هایی که بیشتر زنگ می زنند، طمع سایر افراد را برانگیخته میکنند.
مقام معظم رهبری: اگر به صورتی باشد که از بازنده چیزی بگیرند که به برنده بدهند و هزینه‌های جایزه از بازنده دریافت می‌شود هرچند به صورت کسر نمودن از قبص تلفن باشد صورت شرعی ندارد.[26]
* مسابقاتی توسط ارگان های فرهنگی کشور برگزار می‌شود که فرد طی تماس با شماره تلفن مخصوصی به سوالاتی ضبط شده پاسخ می دهد و مسابقه تا زمانی که فرد آماده پاسخ دادن است ادامه پیدا می کند و به ازای هر دقیقه شرکت در این مسابقه مبلغ 1000 تومان بر روی قبض تلفن او محاسبه می شود یعنی کسب امتیاز بیشتر منوط به پرداخت هزینه بیشتر است و طبیعتا این هزینه برای همه شرکت کنندگان یکسان نیست و آن هایی که زمان بیشتری را صرف پاسخ دادن کرده اند مبلغ بیشتری پرداخت میکنند. البته شرکت کنندگان نیز از این هزینهکردنها کاملا بی اطلاع بوده و از ابتدا نیز در جریان نیستند. با توجه به توضیحات فوق حکم برگزاری این مسابقه را در فرض زیر بیان نمایید. ارگان مذکور از بین افرادی که تماس گرفته اند و از آنها مبالغ متفاوتی اخذ شده به تعدادی از شرکت کنندگان جوایزی را از همین پول می دهد و مابقی درآمد حاصله را صرف هزینه های جاری خودش می کند، کسب چنین درآمدی مجاز می‌باشد؟
آیت الله مکارم شیرازی: در فرض سوال نوعی بخت آزمایی است و جایز نمیباشد. [27] (علاوه بر ایراد معامله توام با ضرر به خاطر عدم شفافیت، زمینه فریب هم وجود دارد.)
* در اکثر پارک ها و فروشگاه ها و مکان هاى عمومى، بازى هایى است که فرد سکه پولى را در دستگاه قرار مى دهد و ممکن است چیزى برنده شود یا نشود!! آیا بر این بازى ها قمار صدق مى کند؟
همه مراجع: آرى، قمار است و بازى با آن جایز نیست.[28]
* عدهاى در مسابقات فوتبال و... مبلغ کمى را تعیین و روى آن شرط بندى مىکنند و هر گروه یا تیمى که برنده شود؛ با پول (تیم بازنده) مواد خوراکى خریدارى کرده و همگى با هم مى خورند آیا این عمل حرام است؟
همه مراجع: این عمل قمار و شرط بندى محسوب مىشود. و حرام است، مگر آنکه آن مبلغ را بعد از بازى از روى رضایت بدهند.[29]
* حکم شرط بندى در مسابقات اسب دوانى، تیراندازى و شنا چیست؟[30]
همه مراجع: در مسابقات اسبدوانى و تیراندازى چنانچه این امر[31] میان خود آنان انجام گیرد، اشکال ندارد؛ ولى شرطبندى در مسابقات شنا جایز نیست.[32]
تبصره. مسابقه اسبدوانى و تیر اندازى، داراى شرایطى است که باید آنها را رعایت کرد. در این صورت پاسخ یاد شده مورد پیدا مىکند.
شرط توسط تماشاچیان:
* آیا تماشاچیان مسابقات اسبدوانى و تیراندازى، مىتوانند با یکدیگر در پیش‌بینى نفرات برتر شرطبندى نموده و پول دریافت کنند؟
همه مراجع: خیر این کار حکم قمار دارد و حرام است.[33]
* بعضى از بنگاه هاى خصوصى، با توجه به علاقه شدید جوانان به ورزش فوتبال اوراقى را در معرض فروش قرار داده و از خریداران مىخواهند که نتیجه مسابقات بین تیمهاى ورزشى را پیشگویى کنند و به کسانى که صحیحترین پاسخ را بدهند، جایزه نقدى اعطا مىکنند، آیا این کار حلال است؟
همه مراجع: خیر این کار قمار و حرام است.[34]
* به دلیل علاقه به ورزش به خصوص فوتبال در پیش‌بینى بازى‌هاى ایرانى و خارجى شرکت مى‌کنم و از بابت شرکت کردن در این مسابقه مقدارى پول مى‌پردازم و اگر تمام پیش‌بینى‌هاى این بازى‌ها را درست انجام داده باشم، در لیست برنده‌ها قرار مى‌گیرم. مى‌خواستم بدانم که اگر یک روز برنده شدم و در لیست گیرندگان جایزه قرار گرفتم، آیا پولى را که به دست مى‌آورم مى‌توانم خرج کنم یا نه؟
عمل مزبور جایز نیست و نمى‌توان در جایزه تصرف نمود.[35]
* اگر مالکان اسب یا سوارکاران در مسابقه کورس به تماشاچیان وکالت دهند تا میان خود نفرات برتر را پیش‌بینى و شرطبندى کنند؛ آیا شرعاً مبالغ یا اجناس رد و بدل شده، حلال خواهد بود؟
همه مراجع: خیر جایز نیست و تنها این امر (شرطبندى) میان خود سوارکاران مشروعیت دارد.[36]
* گلدکوئیست، حکم شرکت در طرح تجارى «گلدکوئیست» و مانند آن چیست؟[37]
همه مراجع: شرکت و عضو شدن در هر نوع بازاریابى شبکه اى- که به صورت هرمى مانند و بى انتها است- جایز نیست.[38]
* آیا خرید و فروش آلات قمار جایز است؟
همه مراجع: خرید و فروش آلات قمار حرام است.[39]
به امید توفیقات الهی برای زندگی بهتر، علی هوشیار Hoosh@Iran.ir
منابع:
[1]- موسویان، سید عباس: ابزارهای مالی اسلامی، ص77
[2]- منظور از اکل: دارایی انسان است. هر آنچه انسان به آن تصرف داشته و مصرف می‌کند. معامله صحیح که (اکل مال بباطل) نباشد، به شرایط مهمی در اشخاص معامله کننده، مورد معامله و شکل معامله بستگی دارد.
[3]- موسویان، سید عباس: ابزارهای مالی اسلامی، ص78
[4]- در حدیثی از حضرت رسول اکرم(ص) آمده است: «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» و در جایی دیگر حضرت فرمودند: «لاضرر و لا ضرار علی مومن» در این روایات و روایات مشابه، ضرر در مورد نفس و مال استعمال شده است. هر آنچه موجب ضرر رسانیدن و ضرر دیدن چه در بعد شخصی (افراد) و چه در بعد اجتماعی (اختلال در نظام اقتصادی، اجتماعی) گردد، حرام می‌باشد. چون هر فعالیتى که جامعه و نیروى انسانى و سرمایه را از سمت تولید به سمت بورسبازى و واسطهگرى بکشاند، ضد اقتصاد است و در طولانى‌مدت، جامعه را به رکود و شکست مىکشاند. فعالیت‌های قمارگونه و معاملات بازاریابی شبکه‌ای مثل: گلدکوئیست از نمونههای مهم ضرر است.
[5]- معامله غرری، یعنی معامله‌ای که به خاطر ذات پر خطر آن شبیه قمار باشد. غرر به فریب دادن، چیزی را بر خلاف آنچه هست نمودن، به امر باطل امیدوار ساختن، اظهار خیرخواهی و نهان داشتن سوءقصدی است که در دل دارد... گفته می شود. بیع غرری را از آن جهت غرری می‌نامند که مال و سرمایه فرد به مخاطره می‌افتد و اگر احتمال این مخاطره از حدی فراتر رود، تجارت را مخل و ممنوع می‌سازد. عالمان دینی یکی از ارکان درستی داد و ستد را غرری نبودن آن شمرده‌اند و معامله‌ای که موجب غرر باشد، باطل و فاسد می‌دانند. مگر چاره‌ای برای رفع غرر یا جبران آن انجام شود.
[6]- موسویان، سید عباس: ابزارهای مالی اسلامی، ص123.
[7]- موسویان، سید عباس: ابزارهای مالی اسلامی، ص132.
[8] -آیت الله مکارم شیرازی پس از ملاحظه جدول حاضر فرمودند: «با اهدای سلام، مسابقاتی که در آن برد و باخت مالی است جایز نیست. مگر در مسابقه اسب دوانی و تیراندازی که برد و باخت فقط برای شرکت کنندگان در مسابقه جایز است نه دیگران؛ همچنین در صورتی که جایزه را شخص ثالثی بپردازد و قراردادی نداشته باشد، اشکالی ندارد.» استفتا کتبی شماره ١٣٨٤٤٥ مورخ ١١/٣/١٣٩٣ از دفتر معظم له
[9] - استفتای کتبی شماره 439860 از دفتر مقام معظم رهبری
[10] - ر. ک: شیخ حرعاملى: وسائلالشیعه، ج12، صص 119- 121
[11]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص95
[12]- سوره مائده(5)، آیه90
[13]- قریشی، سید على اکبر: قاموس قرآن، ج7، ص 263
[14]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص91
[15]-سوره مائده(5)، آیه91
[16]-سوره بقره(2)، آیه219
[17]- اعراب دوگونه ازلام (تیرهاى مخصوص) داشتند: «ازلام» امر و نهى و دیگرى «ازلام قمار» بود. «ازلام قمار» ده چوب تیر (به نامهاى فذّ، توأم، مسبل، نافس، حلس، رقیب، معلّى، سفیح، منیح و رغد) بود. هفت تاى اولى داراى سهم بود و به ترتیب از یک تا هفت سهم و سه تاى اخیر سهمى نداشتند. (صاحبانشان بازنده میشدند.) اعراب شترى را سربریده و 28 قسمت مىکردند و قماربازان ده نفر به عدد تیرها بودند، آن گاه تیرها را مخلوط کرده، هر کس یک تیر برمىداشت؛ صاحب تیر «فذ» یک قسمت و صاحب تیر «توأم» دو قسمت، تا آنکه تیر «معلى» به نام او آمده بود، هفت سهم مىبرد و آنان که سه تیر «سفیح، منیح یا رغد» به دست آنها آمده بود، نه تنها چیزى نمىبردند؛ بلکه پول شتر را هم مىپرداختند در آیه سوم سوره مائده، این کار فسق دانسته شده است؛ یعنى، قمار و بازى با آلات قمار، گناهى بزرگ و خروج از طاعت خداوند و روىآوردن به معصیت است. (تفسیر مجمعالبیان، صص245- 244)
روشن است که نه تیرهاى قمار، خصوصیتى در تحریم داشته و نه حیوان و گوشت آن. بنابراین اموال به دست آمده از هر نوع، برد و باخت؛ حرام است (همان منبع)؛ جز در مسابقه تیراندازى یا اسبسوارى که استثنا شده است.
[18]- سوره بقره، آیه188/ سوره نساء، آیه29 /سوره نساء، آیه161/ سوره توبه، آیه34
[19] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص93
[20] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص93
[21] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص94
[22]- آیتالله تبریزى، استفتاءات، س 995؛ دفتر: همه مراجع
[23]- دفتر: همه مراجع.
[24]- محمودی، محسن: مسایل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج1، ص106
[25]- محمودی، محسن: مسایل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج2، ص187/ آیتالله فاضل، جامعالمسائل، ج2، س953/ آیتالله مکارم، استفتاءات، ج2، س731/ آیتالله خامنهاى، اجوبةالاستفتاءات، س1237 و 1239/ حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص93 و پرسش122به نقل از: دفترِ امام و آیتالله وحید و آیتالله تبریزى و آیتالله بهجت و آیتالله نورى و آیتالله سیستانى
[26] - استفتای کتبی شماره 439860 از دفتر مقام معظم رهبری
[27] - سایت معظم له
[28]- محمودی، محسن: مسایل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج3، ص213/ آیتالله سیستانى، سایت، قمار، س2 / آیتالله فاضل، سایت، احکام قمار، س50؛ / آیتالله خامنهاى، اجوبة الاستفتاءات، ج5، س 1154/ آیتالله صافى، جامعالاحکام، ج1، س1043/ آیتالله مکارم، استفتاءات، ج2، س 734/ آیتالله نورى، استفتاءات، ج1، س559/ آیتالله تبریزى، صراطالنجاة، ج5، س1154/ احکام موسیقى(رقص و قمار)، ص101، پرسش111به نقل از: دفترِ امام و آیتالله وحید
[29]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص102
[30]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص102
[31] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص102
[32]- امام، استفتاءات، ج3، سؤالات متفرقه، س150/ دفتر همه مراجع
[33]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص103، پرسش115 با سوال کتبی از دفاتر مراجع تقلید
[34]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص104، پرسش119/ آیتالله فاضل، جامع المسائل، ج2، س952؛ دفتر همه مراجع
[35] - پایگاه اطلاع رسانی www.khamenei.ir
[36] - دفتر همه مراجع
[37] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص104
[38] - دفتر همه مراجع
[39]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، ص105، پرسش122
