شم اقتصادی بهتر و آرامش در زندگی با اصلاح نگرش ها و رفتارها درباره رزق و روزی، بخش اول
بسم الله الرحمن الرحیم
شم اقتصادی بهتر و آرامش در زندگی با اصلاح نگرش ها و رفتارها درباره رزق و روزی، بخش اول
مقدمه
در این شرایط اجتماعی و مالی چگونه غصه روزی را نخوریم؟
مردمان عصرهای گذشته هم غصه روزی را می خورند.
مردمان سایر کشورها هم غصه روزی را می خورند
اصلاح شرایط به تغییر نگرش و دیدگاه ما مربوط است.
در این یادداشت ۱۲ سرفصل مهم را ذکر می کنیم.
هدف اول: این توضیحات می تواند به اصلاح نگرش ها و دیدگاه ها و در نتیجه تغییر عملی در روابط اجتماعی ما و روزی زندگی منجر شود.
هدف دوم از این یادداشت، دریافت اطلاعات مختصری است که به آرامش زندگی بسیار کمک می کند.
متن پیش رو برداشت آزاد از تدریس استاد امینیان در صبح جمعه ۱۴۰۱.۷.۹ در مشهد مقدس است.
فهرست مطالب
۱. معنای رزق
۲. رابطه رزق و دارایی
۳. روزی دهنده
۴. اندازه رزق ما
۵. منبع نامتناهی رزق
۶. رزق طالب
۷. روزی های پایمال شده
۸. فرار از کار
۹. اندوه روزی آینده
۱۰. حرص زدن
۱۱. رفتن دنبال درآمد حرام
۱۲. رفتن دنبال نشانی های درست رزق
1. معنای رزق
رزق در لغت (مترادف رزق): روزی، معیشت، نان، توشه، درآمد، عایدی؛ است
«رزق» در لغت به معنی عطا و بخشش مستمر است. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ماده «رزق»
و از آن تعبیر به روزی می‌شود. در اصطلاح به هر چیزی که مایه دوام حیات مخلوقات زنده است، رزق گویند. در واقع رزق
«موهبت و بخششی است از ناحیه خدای متعال به بندگانش، بدون اینکه استحقاق آن را داشته باشند.» طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۳۷ ۲.
2. رابطه رزق و دارایی
رزق به معنای ثروت و دارایی نیست. به معنای آن چیزی است که استفاده می کنیم. چه بسا چیزی مال من نباشد ولی رزق ما باشد مانند ناهاری که دعوت مان می کردند و چه بسا مالی که داریم ولی نمی توانیم استفاده کنیم و رزق ما نیست. ما خیلی دوست داریم جمع کنیم و فکر می کنیم استفاده بیشتری خواهیم کرد اما چه بسا فقط انبار دار و حمال دیگران باشیم.
امام علی(ع)، نهج البلاغه، حکمت۱۸۳ «یَا ابْنَ آدَمَ مَا کَسَبْتَ فَوْقَ قُوتِکَ فَأَنْتَ فِیهِ خَازِنٌ لِغَیْرِکَ»
اى پسر آدم آنچه زیاده از قوت و روزى خویش (دارائى) بدست آوردى تو در آن براى دیگرى (وارث یا غیر او) خزینه دار هستى (که به او واگذار نمائى و سودى براى تو نخواهد داشت)
۳. روزی دهنده
خداوند فرموده: «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ» سوره ذاریات، آیه ۵۸ و نفرموده: الله رزاق
اگر چنین می فرمود، چه بسیار موجوداتی که رزق می دادند ولی فرمود «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ» که حالت انحصار دارد. فقط و فقط او رزق و روزی می دهد. آیه رزق دادن دیگران را سلب می کند.
یک رزاق بیشتر نداریم و آن فقط خداست.
غیر خدا به معنای کامل فقط وسیله هستند. ما این موضوع را خوب نمی فهمیم. در خونه ها آب به وسیله لوله به دست ما می رسد اما آب مال لوله نیست. بچه ۵ ساله فکر می کند آب مال لوله و شیر آب است. اما غیر خدا (همه کس و همه چیز) وسایلی هستند که روزی خداوند را به ما می رسانند. اگر لوله بترکد، روزی ما ازبین نمی رود و از تشنگی نمی میریم. چه بسا آب با کیفیت تری با اصلاح لوله ها خواهد آمد. نگران ترکیدن لوله نباشیم. روزی دهنده خداست: « وَ مَا مِن دَابَّةٍ فیِ الْأَرْضِ إِلَّا عَلیَ اللَّهِ رِزْقُهَا... » «هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست مگر اینکه روزی او بر خداست.» هود/سوره۱۱، آیه۶.
خداوند متعال به نگرش غلط انسان ها در قبال وسایل اشاره می فرماید و تاکید می کند که: « وَ یَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا یَمْلِکُ لَهُمْ رِزْقًا مِّنَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ شَیْاً وَ لَا یَسْتَطِیعُون» «آنها غیر از خدا، موجوداتی را می‌پرستند که هیچ رزقی را برای آنان از آسمانها و زمین در اختیار ندارند و توان این کار را نیز ندارند» نحل/سوره۱۶، آیه۷۳.
مثال های بسیاری وجود دارد که بعد از تغییر وسیله (ترکیدگی لوله) روزی بهتر و وسیع تری رسیده است. مبادا با دلخوشی به این وسایل، به غیر من دل ببندی به یاد داشته باش که:
«أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یقُولُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی وَ مَجْدِی وَ ارْتِفَاعِی عَلَی عَرْشِی لَأَقْطَعَنَّ أَمَلَ کُلِّ مُؤَمِّلٍ [مِنَ النَّاسِ] غَیرِی بِالْیأْسِ وَ لَأَکْسُوَنَّهُ ثَوْبَ الْمَذَلَّةِ عِنْدَ النَّاسِ وَ لَأُنَحِّینَّهُ مِنْ قُرْبِی وَ لَأُبَعِّدَنَّهُ مِنْ فَضْلِی أَ یؤَمِّلُ غَیرِی فِی الشَّدَائِدِ وَ الشَّدَائِدُ بِیدِی وَ یرْجُو غَیرِی وَ یقْرَعُ بِالْفِکْرِ بَابَ غَیرِی وَ بِیدِی مَفَاتِیحُ الْأَبْوَابِ وَ هِی مُغْلَقَةٌ وَ بَابِی مَفْتُوحٌ لِمَنْ دَعَانِی فَمَنْ ذَا الَّذِی أَمَّلَنِی لِنَوَائِبِهِ فَقَطَعْتُهُ دُونَهَا وَ مَنْ ذَا الَّذِی رَجَانِی لِعَظِیمَةٍ فَقَطَعْتُ رَجَاءَهُ مِنِّی» امام صادق ع، کافی، ج2، ص 66
خداوند تبارک و تعالی می‌‌فرماید: «به عزت و جلال و مجد و بلندمرتبه‌‌گی‌ام بر عرشم سوگند که آرزوی هر آرزومندی را که به غیر من امید ببندد، قطع خواهم کرد و آن را به یأس تبدیل میکنم و جامه ذلت در میان مردم بر تنش می‌‌پوشانم و از جوار خودم دورش می‌‌گردانم و او را از گشایش و فضل خودم دور میکنم. آیا بنده، بنده من باشد و در شدایدش به غیر من امید ببندد؟ با اینکه شداید، همه به دست من است و درِ خانه دیگری را بکوبد؟ در حالی‌‌که کلیدهای درها، همه در دست قدرت من است، همه درها بسته‌‌اند و فقط درِ خانه من، برای کسانی‌‌که از من درخواست می‌‌کنند، بازاست. کیست که در مشکلاتش به من امیدوار بوده و من امیدش را قطع کرده باشم؟ و کیست که در مشکلات بزرگ به من امید بسته و من ناامیدش‌‌کرده باشم؟
«حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ أَنْ لَا تَرْجُوا إِلَّا اللَّهَ وَ لَا تَخَافَ إِلَّا ذَنْبَک» امام صادق ع، کافی، ج2، ص72 «خوش‌گمانی به خدا به این است که [به کسی] جز او امید نداشته باشی و جز از گناهت نترسی»
«یأیّها النّاس اذکروا نعمت اللّه علیکم هل من خلق غیر اللّه یرزقکم مّن السّماء و الأرض لا إله إلّا هو فأنّى تؤفکون» سوره فاطر/ سوره۳۵، آیه ۳
گه جور می شود خود آن بی مقدمه گه با دو صد مقدمه ناجور می شود
گاهی هزار دوره دعا بی اجابت است گاهی نگفته قرعه به نام تو می شود
کیوان شاهبداغی
غذای کرم در عمق دریا
روزی حضرت سلیمان(ع) در کنار دریا نشسته بود. نگاهش به مورچه ای افتاد که دانه گندمی را با خود به طرف دریا حمل می کرد. سیلمان(ع) دید او به آب دریا رسید. در همان لحظه قورباغه ای سرش از آب بیرون آورد و دهانش را گشود. مورچه به داخل دهان آن وارد شد و قورباغه به درون آب رفت. سلیمان مدّتی شگفت زده به فکر فرو رفت. ناگاه دید همان قروباغه سرش را از آب بیرون آورد و دهانش را گشود و مورچه از دهانش بیرون آمد، ولی دانه گندم را همراه خود نداشت. سلیمان(ع) آن مورچه را طلبید و سرگذشت آن را پرسید. مورچه گفت «ای پیامبر خدا! در قعر این دریا سنگی توخالی وجود دارد و کرمی در درون آن زندگی می کند. خداوند آن را در آنجا آفرید. کرم نمی تواند از آنجا خارج شود. خداوند این قورباغه را مأمور کرده تا مرا به سوی آن کرم حمل کند. قورباغه مرا به آنجا می برد و دهانش را نزدیک سوراخ می گذارد.
من از دهان آن بیرون می آیم و دانه گندم را نزد کرم می گذارم و سپس به دهان قورباغه که در انتظار من است، باز می گردم و او مرا به خشکی باز می گرداند. حضرت سلیمان(ع) به مورچه گفت: وقتی که دانه گندم را برای کرم می بری، آیا سخنی از آن شنیده ای؟
گفت آری، او می گوید: «یا مَنْ لا یَنُسانی فی جَوفِ هذِهِ الصّخْرَةِ تَحْتَ هذِهِ اللُّجّةِ بِرِزْقِکَ، لا تَنسِ عِبادَک المُومنینَ بِرَحْمَتِکَ»
ای خدایی که روزی مرا درون این سنگ در قعر این دریا فراموش نمی کنی، رحمتت را در مورد بندگان با ایمانت فراموش نکن»./بحارالانوار، ج103، ص36، از دعوات الراوندی
۴. اندازه رزق ما اندازه روزی ما به دست اوست: «لَهُ مَقَالِیدُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ وَ یَقْدِرُ إِنَّهُ بِکُلِّ شَیءٍ عَلِیم»
«کلیدهای آسمانها و زمین از آن اوست روزی را برای هر کس بخواهد گسترش می‌دهد یا محدود می‌سازد او به همه چیز داناست.» شوری/سوره۴۲، آیه۱۲
«اللّه یبسط الرّزق لمن یشآء و یقدر» رعد/سوره۱۳، آیه ۲۶
«اللَّه یبسط الرزق لمن یشاء من عباده و یقدر له» عنکبوت/سوره۲۹، آیه ۶۲
«أولم‌یروا أنّ اللَّه یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر إنّ فى ذلک لأیت لقوم یؤمنون» روم/سوره۳۰، آیه ۳۷
«قل إنّ ربىّ یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر» سبا/سوره۳۴، آیه۳۶
«قل إنّ ربّى یبسط الرزق لمن یشاء من عباده و یقدر له» سبا/سوره۳۴، آیه ۳۹
«أنّ اللَّه یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر» زمر/سوره۳۲، آیه ۵۹
«وترزق من تشآء بغیر حساب» آل عمران/سوره۳، آیه ۲۷
اگر دستم رسد بر چرخ گردون از او پرسم که این چون است و آن چون
یکی را می‌دهی صد ناز و نعمت یکی را نان جو آلوده در خون
بابا طاهر
با کار بیشتر، رزق بیشتر نمی شود. به زندگی افراد کارگر و دو شیفت کار نگاه کنید. آیه «وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى» سوره نجم، آیه ۵۳ توضیحات بیشتری نیاز دارد
به طور اجمالی گاهی شاهدیم: نوزادی که ابر میلیاردر است یا چه بسا پسر ثروت مندی که عاشق دختر زشت تر و تنبل تر دانشگاه شده و زندگی موفقی دارد
اگر در دیده مجنون نشینی به غیر از خوبی لیلی نبینی
وحشی بافقی
و دختر پر تلاش و زیباتر که همه او را موفق می دانستند گرفتار داماد بد جنس افتاده است.
یک جمع نکوشیده رسیدند به مقصد یک قوم دویدند و به مقصد نرسیدند
فروغ بسطامی، غزل ۲۲۶
در موضوع توزیع روزی، مساوات ندارد و برای مطالعه بیشتر درباره حکمت الهی مطالعه نمایید: «أَ هُمْ یَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّکَ نحَنُ قَسَمْنَا بَیْنهَ ُ مَّعِیشَته فىِ الْحَیَوةِ الدُّنْیَا وَ رَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِّیَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضًا سُخْرِیًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّکَ خَیرٌ مِّمَّا یجْمَعُون»
«آیا آنانند که رحمت پروردگارت را تقسیم مىکنند؟ ما [وسایل] معاشِ آنان را در زندگى دنیا میانشان تقسیم کردهایم، و برخى از آنان را از [نظر] درجات، بالاتر از بعضى [دیگر] قرار دادهایم تا بعضى از آنها بعضى [دیگر] را در خدمت گیرند، و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مىاندوزند بهتر است.» سوره ذخرف، آیه۷
به هر صورت به یاد داشته باشیم که:
«وَ مَنْ لَمْ یُعْطَ قَاعِداً، لَمْ یُعْطَ قَائِماً»
«آن رزقى که بى کوشش، به کسى عطا نشود ، با کوشش هم به او داده نخواهد شد.» امام علی(ع)، نهج البلاغه، حکمت۳۹۶
پس در مدیریت زمان و زندگی افراط و تفریط نکنیم.
۵. منبع نامتناهی روزی
«وَإِنْ مِنْ شَیْءٍ إِلَّا عِنْدَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ» سوره حجر، آیه۲۱
۶. رزق طالب
دو نوع روزی در زندگی وجود دارد. رزق طالب و مطلوب، رزق طالب خودش دنبال شما می آید: «الرِّزْقُ رِزْقَانِ طَالِبٌ وَ مَطْلُوبٌ فَمَنْ طَلَبَ الدُّنْیَا طَلَبَهُ الْمَوْتُ حَتَّى یُخْرِجَهُ عَنْهَا وَ مَنْ طَلَبَ الْآخِرَةَ طَلَبَتْهُ الدُّنْیَا حَتَّى یَسْتَوْفِیَ رِزْقَهُ مِنْهَا»
«روزى دو گونه است: آن که بجوید و آن که بجویندش، پس آن که دنیا را جوید مرگ در پى او پوید تا از دنیایش برون راند و آن که آخرت را خواهد دنیا او را جوید تا روزیش را به کمال بدو رساند.» امام علی ع، نهج البلاغه، حکمت۴۲۳
«لَو أنَّ ابنَ آدَمَ فَرَّ مِن رِزقِهِ کما یَفِرُّ مِنَ المَوتِ لَأَدرَکَهُ کما یُدرِکُهُ المَوتُ» «اگر آدمى همچنان که از مرگ مى گریزد از روزى مى گریخت ، باز روزى به او مى رسید همچنان که مرگ به او مى رسد.» رسول گرامی اسلام، مکارم الأخلاق 2/377/2661
روزی طالب شما مسیر و وسیله هم نمی خواهد. بعضى از روزی‌ها چه انسان به دنبال آن برود، یا نرود، به سراغ او مىآیند. آیا مىتوان انکار کرد که نور آفتاب بدون تلاش ما به خانه ما مىتابد و یا باران و هوا بدون کوشش و فعالیت به سراغ ما مىشتابد؟ آیا مىتوان انکار کرد که عقل و هوش و استعدادى که از روز نخست در وجود ما ذخیره شده به تلاش ما نبوده است!؟ نمىتوان انکار کرد که در پارهاى از موارد، انسان به دنبال چیزى نمىرود، ولى بر اثر یک سلسله اتفاقات، موهبتى نصیب او مىشود، این حوادث گرچه در نظر ما اتفاقی است، اما در واقع و از نظر سازمان آفرینش، حسابى در آن است. بدون شک حساب این‌گونه روزی‌ها از روزىهایى که در پرتو تلاش و کوشش به دست مىآیند جدا است.
رزق مقدر را کسی نمی تواند از تو بگیرد و حرص مال هم به آن اضافه نمی کند.
امام صادق(ع) می فرمایند: «اگر بندهای در سوراخی باشد رزق او به او خواهد رسید. پس در طلب آن حریص نباشید.»
۷. روزی های پایمال شده
چه روزی ها و مواهبى که بدون تلاش یا با تلاش، به صورت طالب یا مطلوب و به لطف خدا، به ما رسیده و اگر از آن به طور صحیحى نگه‌دارى نکنیم آنها نیز از دست ما خواهند رفت، و یا بىاثر مىمانند.
متاسفانه برخی والدینی که از ترس فقر فرزندان (جنین) خود را می کشند و چه بسیار والدینی که روزی طالب ویژه زن و فرزندان را با تدبیر نادرست پایمال می کنند.
برنامه‌ریزی صحیح مهم است. در اینکه کسب رزق و روزی حلال خیلی خوب و پسندیده است، شکی نیست. اما اگر بخواهید بدون فکر و تدبیر پول دربیاورید و فراست لازم را نداشته باشید، بهتر است اصلاً دنبال پول نباشید. چون این‌طوری نه‌تنها سرمایه جدیدی به دست نمی‌آورید بلکه همانی را هم که داشتید از دست می‌رود. درواقع برای هر فعالیتی که منجر به کسب روزی می‌شود به‌خصوص در شیوه‌های اقتصادی که سود و ضرر در آن نقش اساسی دارد، تدبیر و برنامه‌ریزی درست حرف اول را می‌زند. به طور خلاصه به یاد داشته باشید به نظر می رسد روزی طالب که بدون زحمت به دست ما می رسدئ بیشتر در خطر پایمال کردن است.
