اقتصاد قدرتمند Powerful economy

نکاتی درباره انواع مشارکت و سرمایه گذاری

 

گاهی بانک به برخی صاحبان حساب که به آنان اعتماد دارد، اجازه می دهد تا بیش از آنچه محل دارند، چک بنویسند و از حساب خود برداشت کنند. به این عمل «اضافه برداشت» گفته می شود. اگر اضافه برداشت، قرض گرفتن از بانک به شرط سود دادن باشد، قرض ربوی حرام است.[i]

مبادا بانک ها و مشتریان، این اضافه برداشت را به صورت صوری و در قالب کارن مرابحه و نظایر آن تسویه کنند . این اضافه برداشت مصداق مرابحه و فروش اقساطی و جعاله و نظایر آن نیست.

---

-[i] آیت الله سیستانی: ملحقات رساله، اضافه برداشت و رساله 13مرجع، ج2، ص889

 

 

بسمه تعالی

اصلاح سبک زندگی

ارزیابی شرعی شرکت در: قرعه ‏کشی، شرط‏ بندی‏ و پیش‏ بینی مسابقات

این توضیحات در آستانه مسابقات جام ‏جهانی اهمیت بیشتری دارد.

با سلام و احترام:

آیا می‏ دانید؟ به واسطه اموال حرام، عهد پروردگار فراموش می‌شود و ملت‏ها در گمراهی و سرگردانی با شیاطین، هم آغوش می‌شوند. دعاها از درگاه خدا رد می ‏شود. فساد اخلاقی و اجتماعی در جامعه شیوع می‏ یابد. مال حرام به سان خوره‏ای جامعه را به سوی فساد جنسی و ناپاکی می‏ کشاند و زمینه پرورش نسل ‏های امام‏ کُش و بی ‏برکتی کسب و کار به وجود می آید.

برای حفظ جامعه و انتظار سازنده به سوی منجی عالم باید در پیشگیری و درمان اموال حرام جامعه کوشا باشیم.

امیدوارم بیشتر سعی کنیم.

 

برای شرعی بودن یک معامله، لازم است چهار مسئله در آن رعایت شود:

1-شرایط عمومی (ماده190 قانون مدنی: متن قرارداد، طرفین و کالا و بها ). 2- موجب ضرر نباشد.  3-باعث فریب نباشد. 4-ربا نباشد.

همه این چهار مسئله مهم است. در این متن درباره برخی از نمونه ‏های ضرر صحبت می‏ کنیم و امیدواریم در معاملات متنوعی که امروزه طراحی می ‏شود، قدرت تشخیص داشته باشیم.

هر آنچه موجب ضرر رساندن و ضرر دیدن؛ چه در بعد شخصی (فردی) و چه در بعد اجتماعی (اختلال در نظام اقتصادی، اجتماعی) گردد، حرام می‌باشد. جایزه به ملکیت برنده در نمی ‏آید. حق ‏الناس است و باید به صاحبش برگردانده شود. تنها استثنای آن مسابقات اسب ‏دوانى و تیراندازى است، که وقتی میان خود مسابقه ‏دهندگان باشد، اشکال ندارد.

توضیح:

احکام اسلام دو دسته هستند:  1- احکام امضایی   2- احکام تأسیسی             

گاهی سنت‌ها و مقرراتی پیش از اسلام وجود داشته و دین اسلام آن‌ها را با شرایطی پذیرفت. این‏ها حکم امضا شده هستند و احکامی‌که پیش از اسلام وجود نداشته و دین اسلام برای نخستین بار آن‌ها را وضع کرده حکم تأسیسی نامیده می‌شوند.

دین اسلام درباره معاملاتِ اقتصادی، روش امضایی را پیش گرفته است. یعنی اگر ضوابط زیر در هر معامله‏ای رعایت شود، حلال است و تایید می‏شود. (امضا می‏شود)[1]

۱-ممنوعیت «اکل مال بباطل»[2]: شرایط عمومی مندرج در ماده 190 قاون مونی، کلیه معاملات و قراردادهایی که به دلایل مختلف مانند: عدم اهلیت طرفین قرارداد و یا رعایت نشدن شرایط عمومی ‌صحت قراردادها باطل باشد، ممنوع می‌باشد.[3]

۲- ممنوعیت «ضرر»: مثل احتکار، کم‌فروشی، قمار و گلدکوئیست؛ دین اسلام تنها آن گروه ‌از معاملات و مبادلات را تأیید می‌کند که ‌اصل معامله، اطلاق معامله و یا شرایط معامله، باعث ضرر و ضرار نشود. [4]

۳- ممنوعیت «غرر»[5]: مثل فریب‏ دادن دیگران، کلیه قراردادهایی که به هر دلیلی مانند خدعه، غفلت و جهالت، منافع طرفین قرارداد را به خطر بیاندازد، ممنوع می‌باشد.[6]    

۴- ممنوعیت «ربا»: کلیه معاملاتی که در آن‏ها نوعی از انواع ربا وجود داشته باشد ممنوع می‌باشد.[7]

این‌ها ضوابط کلى معاملات هستند. استفاده از مال حرام، نادرست است. در نتیجه آن، عهد خدا و ولایت حجت او کنار گذاشته می‌شود. حوادث هولناک تاریخ و قساوت قلب به وجود می‌آید. سایه فقر و غم جامعه را در بر می‌گیرد. فساد زیاد می‌شود و کوشش خوبان برای پاکی و عفت، اثر خود را از دست می‌دهد.

با توجه به فروش فراوان محصولات با قرعه ‏کشی جوایز و نزدیکی به مسابقات جام جهانی و شیوع پیش ‏بینی مسابقات ورزشی به ادامه توضیحات توجه فرمایید:

خلاصه مطالب در یک جدول[8]

حلال: بابت ‏قرعه‏ کشی پولی گرفته نمی ‏شود		حرام: بابت ‏قرعه‏ کشی، شرکت در مسابقه یا شرط‏ بندی پولی گرفته می شود. هر دو دسته آن حرام است.
1-برخی از مسابقات نهادهای فرهنگی و صداوسیما، که مردم فقط به اندازه اعلام نظر خود پول می‏دهند. مثلا نامه پست می‏کنند، یا با تلفن‏‏ همراه با هزینه معمولی، پیامک می‏فرستند، این مسابقات جایز است. 2-اگر شخصی غیر از رقبا جایزه بدهد. مثل مسابقات المپیک یا جام باشگاه ‏ها که دولت می‏ پردازد، اشکالی ندارد. چون مالی از جیب رقیب نمی‎‏رود و سود یکی با زیان خالی‏ کردن جیب دیگری به وجود نمی‏ آید. 3-کارفرما اعلام می‏کند، هرکس این خدمات را انجام دهد، مبلغ مشخصی پول می‏دهم. این‏جا نیز معامله ضرری نیست. جعاله است و جایز است. 4- قرعه ‏کشی در میان صاحبان حساب و اهدای جوایز بانکی یا وام صندوق به آن‏ها اشکالی ندارد. 5-گاهی شرکت، کالا و خدمات می‏فروشد ولی از محل تراکم سود خود، قرعه‏ کشی می‏کند و بابت قرعه‏ کشی پولی نگرفته است. مثال: 1-5-یک محصول غذایی دو ماه بیشتر از تاریخ مصرفش نمانده است. مصرف آن در این دوره برای مشتری ضرری ندارد. فروشنده نگران انقضای آن است. او می‏تواند با تخفیف بفروشد و یا با همان قیمت اولیه برای قرعه‏ کشی تبلیغ نماید. او راه دوم را انتخاب می‏کند. با قرعه‏ کشی جایزه می‏دهد ولی هزینه اضافی بابت قرعه ‏کشی نگرفته است. 2-5- دستمال‏ کاغذی یا کیسه برنجی با سریال قرعه کشی وجود دارد ولی نسبت به نوع بدون قرعه ‏کشی اختلاف قیمتی ندارد. 3-5-اپراتور تلفن‏ همراه برای تشویق مشترکین به مکالمه و پیامک با سیم‏کارت شرکت، جوایزی اهدا می‏کند. ولی قیمت خدمات را افزایش نداده است. از تراکم سود خود هدیه می‏دهد. 4-5- فرض ‏کنید، امسال قیمت سرویس ‏های پیامکی با توجه به ارزش متن بین 35 تا 50 تومان باشد. یک شرکت، سرویس پیامک اخبار ورزشی با قرعه‏ کشی جوایز ایجاد کرده و برای هر پیامک 40 تومان می‏گیرد. معاملات بالا حلال هستند.		دسته اول: کالا یا  خدماتی به مشتری می‏فروشند ولی به خاطر امتیاز شرکت در قرعه ‏کشی، کالا یا خدمات را گران‏تر می‏فروشند. 1-فرض ‏کنیدسرویس پیامک تجاری با توجه به سوابق و ارزش محتوای آن بین 35 تا 50 تومان باشد، ولی شرکت با تبلیغ قرعه‏ کشی جایزه؛ هزینه پیامک را 70تومان‏یا‏200تومان و... اعلام می‏کند. [9] (مثال ‏از افزایش ‏‏قیمت) 2- بسته یک کیلویی رب خوراکی با کیفیت معمولی در بازار 4500 تومان باشد. ولی به‏ خاطر امتیاز قرعه‏ کشی، قیمت آن 4600 تومان یا بیشتر باشد. دقت کنید که مرز حق و باطل بسیار ظریف است و افزایش قیمت به خاطر قرعه ‏کشی مخفی نشود.	دسته دوم: مواردی که اصلا کالا و خدمتی به مشتری فروخته نمی‏شود. بلکه مشتری همه بها را به خاطر شرکت در قرعه‏ کشی جوایز یا شرط‏ بندی می ‏پردازد. در این مثال‏ ها خدمتی به مشتری ارایه نمی‏شود. هزینه ‏ای هر چند کم از مردم گرفته می ‏شود و به فرض خوش قولی به برنده قرعه می‏دهند. به مثال ‏ها توجه کنید: 1- مسابقه بزرگ کلاه قرمزی، کلمه (کلاه) را به شماره 0000 بفرستید! جایزه هفتگی یک میلیون تومان و یک خودرو، هر پیامک 75 تومان 2-برنده مسابقه ورزشی را پیش‏بینی کنید. در این مسابقه از 100 تومان تا 3000 تومان هزینه هر پیامک از مردم پول گرفتند. انواع مختلفی دارد. در یکی از انواع آن انتخاب تیم قوی‏تر، هزینه بیشتر و انتخاب تیم ضعیف‏تر، هزینه کمتری داشت. 3-پیامک به عموم مردم، امتیاز اولین قطعه از یک خودرو 206 به شما تعلق گرفت. تنها با دریافت 9 قطعه دیگر برنده 206 خواهید شد. کافی است حرف ب را به شماره 0000 بفرستید و در بازی بزرگ عضو شوید و این 9 قطعه را بیابید. هر پیامک 150 تومان 4- مسابقه موتورسوارى‏، با شرط برد و باخت (پول همه به نفر برنده برسد.) 5- سازمان‏های خیریه(ارمغان بهزیستى، نهادهاى فرهنگى و...) اوراقى با یک سری سوال می‏فروشند. به خریدارانی که  پاسخ بدهند، به قید قرعه جوایزى اهدا مى‏کنند. 6- در مسابقات فوتبال و... مبلغ کمى را تعیین و شرط‏بندى مى‏کنند، تیم بازنده پول نوشابه همه را بدهد و یا آن که تیم برنده پول ‏های گرفته شده در اول بازی را بردارد. 7-موسسه ای مسابقه برگزار می‏کند. او می‏تواند پاسخ سوالات را با هزینه متعارف پیامک (مثلا14 تومان) یا از خط تلفن معمولی شهری دریافت نماید. ولی یک خط ده رقمی با پیش شماره 909 که هزینه بیشتری دارد، معرفی می‏کند. (از خط تلفن شخصی با شماره 9090000000 تماس بگیرید و در مسابقه شرکت کنید.) هر تماس با توجه به زمان خود حداقل 200 تومان هزینه دارد. متولی این موضوع را اطلاع نداده است و می‏تواند علاوه بر ایراد معامله ضرری، موجب فریب مشتری نیز باشد. این موسسه‏ها به طور دائم تبلیغ می‏کنند. از مناسبت‏ها و نام‏های مذهبی استفاده می‏کنند و حتی با افزایش جوایز و زیرنویس‏ کردن شماره‏هایی که بیشتر زنگ زدند، طمع سایر افراد را برای تماس برمی‏انگیزند. 8- شرط ‏بندی تماشاچیان مسابقه اسب‏دوانى، تیراندازى، فوتبال و دیگر مسابقات
			استثنا: در مسابقه اسب‏ دوانى و تیراندازى میان خود مسابقه‏ دهندگان شرط‏ بندی جایز است.
		*به جز مورد استثنا (شرط‏بندی میان بازیکنان مسابقات اسب‏دوانى و تیراندازى) در موارد دیگر که بابت قرعه ‏کشی، شرکت در مسابقه یا شرط ‏بندی پولی گرفتند. باید گفت: جایزه به ملکیت برنده در نمی ‏آید و باید به صاحبانش برگردانده شود. اگر به صاحبش دسترسی نباشد، لازم است از طرف او ردّمظالم(صدقه) پرداخت کنیم.

توضیح تفصیلی:

 بازى‏ها به‏ چهارگروه‏ تقسیم‏ مى ‏شوند:

بازی با آلات قمار با شرط بندی، حرام

بازی با آلات قمار بدون شرط بندی، حرام

بازی با غیر آلات قمار با شرط بندی، حرام

بازی با غیر آلات قمار بدون شرط بندی، حلال است.

و حکمت های جالبی از حفظ جامعه انسانی قابل بحث است.

بررسی بازی با آلات قمار بدون شرط‏ بندی(گروه دوم): قبیله قریش آن‏قدر به قماربازى ادامه مى‏دادند که حتى زن و بچه خود را بر سر آن گرو گذاشته و مى ‏فروختند! [10]  از این رو بازى با آلات قمار- حتى اگر بدون برد و باخت باشد- حرام است تا کسى به این وادى خطرناک نزدیک نشود و احتمال دارد؛ حرمت بازى با آلات قمار، جنبه حریمى داشته و موجب شود که جامعه اسلامى، به طور کامل از این گونه امور، فاصله گیرد و به آن نزدیک نشود.

بررسی گروه سوم: بسیارى از فقها در قمار، توأم بودن آن با برد و باخت و شرط‏بندى را ملاک مى‏دانند، حتّى اگر بازى با آلات قمار نباشد! مانند فوتبال که فى‏نفسه حرام نیست؛ اما اگر با شرط بندى و برد و باخت مالى همراه باشد، قمار بوده و حرام مى‏شود. پس شرط‏ بندى در همه‏ ی بازى ‏ها حرام است؛ مگر در موارد استثنایى که تیراندازى و اسب سوارى است.[11]

خداوند متعال قمار را مثل مى ‏گسارى و بت‏ پرستى و از کارهاى پلید شیطانى دانسته و دستور به اجتناب از آن داده است: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ‏ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»[12]؛ «اى کسانى که ایمان آورده‏اید! بدانید که شراب، قمار، بت‏ها و چوب ‏هاى مخصوص برد و باخت، به تمامى پلید و ناپاک و از کارهاى شیطانى است؛ پس از این کارها بپرهیزید تا رستگار شوید»

«میسر» یعنى، قمار و لذا قمارباز را «یاسر» گویند. ریشه آن «یسر» به معناى آسانى است[13] و علت نامیدن قمار به «میسر»، این است که قمار باز با آن، مال دیگران را به آسانى و بدون زحمت به چنگ مى‏آورد.[14]

شیطان همواره درصدد ایجاد دشمنى و کینه ‏توزى میان شما و بازداشتن شما از یاد خدا و برپایى نماز است. قماربازى و مى ‏گسارى، ابزار شیطان در این هدف است؛ آیا باز هم دست از این کار برنمى‏دارید: «إِنَّما یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِى الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ»[15]

در آیه بعدی، مى ‏گسارى را هم‏ ردیف قماربازى و از گناهان کبیره دانسته است؛ گرچه ممکن است احیاناً داراى منافعى هم باشد، اما قطعاً آثار زیان‏بار آن به مراتب بیشتر از سود آن است. «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِما إِثْمٌ کَبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما»[16] «درباره شراب و قمار، از تو مى‏پرسند، بگو: «در آن دو، گناهى بزرگ، و سودهایى براى مردم است، و گناهشان از سودشان بزرگ‏تر است.»

علاوه بر موارد بالا، بر اساس آیه سوم سوره مائده؛ «ازلام»[17] نوعى قمار بوده و  حرام شده است. پس بازى قمار که با برد و باخت مالى همراه است- اعم از این‏که با آلات قمار باشد یا با هر وسیله دیگرى- حرام و متعلق به عناوین «میسر» و «ازلام» است و از نمونه‏هاى تصرف (ناروا) در مال دیگران است که براساس آیه شریفه‏ «لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ»[18] حرام مى‏باشد.

نکته مهم دیگر بازتاب روانى «قمار» است. قمارباز همیشه بازنده است؛ چون اگر ببرد، حریص‏تر مى‏شود که باز هم قمار کند و به یقین او همیشه برنده نخواهد بود و در دفعه ‏هاى بعدى، خواهد باخت!! از آنجا که این ثروت باد آورده است- نه نتیجه کار و کوشش- قدر آن را ندانسته و چه بسا به زودى آن را از دست بدهد. از نظر اخلاقى نیز قساوت قلب مى‏ خواهد که کسى اموال‏[19] و دارایى و گاهى تمام زندگى و کاشانه دوستش را بگیرد و او و خانواده‏اش را به روز سیاه بنشاند و خود با دارایى آن‏ها، به عیش و نوش بپردازد!!

کسى که مى ‏بازد، مى ‏کوشد شکست روحى و مادى خود را با ادامه بازی جبران کند و چون عصبانى شده، چه بسا تمام زندگى خود را ببازد و حتی براى تسکین شکست و ناراحتى هاى خود، به انواع مواد مخدر و مشروبات الکلى کشیده شود!! شاید بدین جهت است که در این آیات شراب و قمار با هم آمده است.[20]

شرط توسط خود شرکت کنندگان:

* مسابقه موتور سوارى و مانند آن- که در این عصر جنبه نظامى دارد- آیا شرط برد و باخت در آن جایز است؟[21]

همه مراجع: خیر جایز نیست.‏[22]

* پولى که براى برگزارى مسابقات ورزشى، از بازى‏کنندگان دریافت مى‏شود، چه حکمى دارد؟

همه مراجع: اگر به عنوان اجاره زمین و وسایل ورزشى باشد، اشکال ندارد[23]

* معمولا در برخی مسابقات ورزشی شرط هایی صورت می‏گیرد. مثلا اگر شما برنده شدید یک وعده غذا می‏دهم. شرط‏بندی در مسابقات یا کارت‏بازی کودکان و مالک شدن طرف مقابل در صورت برنده شدن چه صورت دارد؟

همه مراجع: شرط ‏های مذکور جایز نیست.[24]

* سازمان‏هایى که به عنوان انجام کارهاى خیر، (مانند ارمغان بهزیستى، نهادهاى فرهنگى و...) اوراقى را در معرض فروش مى‏گذارند و در آن اوراق، سؤالاتى مطرح مى‏کنند که اگر خریدار به آن‏ها پاسخ بدهد، به قید قرعه جوایزى دریافت مى‏کند؛ آیا این کار جایز است؟

تبصره. آنچه در حال حاضر جریان دارد، بدین صورت است که مردم به انگیزه شرط‏بندى و دریافت جایزه شرکت مى‏کنند! در این صورت تمام مراجع تقلید- به جز آیات عظام نورى و سیستانى- آن را قمار و حرام مى‏دانند.[25]

* موسسه‏ ای مسابقه ‏ای برگزار می‏کند. او می ‏تواند پاسخ سوالات را از طریق پیامک معمولی، نامه، خط تلفن معمولی و ... دریافت نماید، ولی یک شماره تلفن ده رقمی ۹۰۹۰۰۰۰۰۰۰ که هزینه تماس بیشتری دارد، برای پاسخ معرفی می‏ کند. هر تماس با توجه به زمان خود حداقل ۲۰۰ تومان و بیشتر هزینه دارد. متولی این موضوع را اطلاع نداده و می‏تواند علاوه بر ایراد معامله ضرری، موجب فریب مشتری هم باشد. این موسسه‏ ها به طور دائم تبلیغ می‏کنند. از مناسبت‏ ها و نام‏ های مذهبی استفاده می ‏کنند و حتی با افزایش جایزه و زیرنویس کردن شماره‏ هایی که بیشتر زنگ می‏ زنند، طمع سایر افراد را برانگیخته می‏کنند.

مقام معظم رهبری: اگر به صورتی باشد که از بازنده چیزی بگیرند که به برنده بدهند و هزینه‌های جایزه از بازنده دریافت می‌شود هرچند به صورت کسر نمودن از قبص تلفن باشد صورت شرعی ندارد.[26]

* مسابقاتی توسط ارگان‏ های فرهنگی کشور برگزار می‏شود که فرد طی تماس با شماره تلفن مخصوصی به سوالاتی ضبط شده پاسخ می دهد و مسابقه تا زمانی که فرد آماده پاسخ دادن است ادامه پیدا می کند و به ازای هر دقیقه شرکت در این مسابقه مبلغ 1000 تومان بر روی قبض تلفن او محاسبه می شود یعنی کسب امتیاز بیشتر منوط به پرداخت هزینه بیشتر است و طبیعتا این هزینه برای همه شرکت‏ کنندگان یکسان نیست و آن ‏هایی که زمان بیشتری را صرف پاسخ دادن کرده ‏اند مبلغ بیشتری پرداخت می‏کنند. البته شرکت‏ کنندگان نیز از این هزینه‏کردن‏ها کاملا بی ‏اطلاع بوده و از ابتدا نیز در جریان نیستند. با توجه به توضیحات فوق حکم برگزاری این مسابقه را در فرض زیر بیان نمایید. ارگان مذکور از بین افرادی که تماس گرفته ‏اند و از آن‏ها مبالغ متفاوتی اخذ شده به تعدادی از شرکت‏ کنندگان جوایزی را از همین پول می‏ دهد و مابقی درآمد حاصله را صرف هزینه‏ های جاری خودش می‏ کند، کسب چنین درآمدی مجاز می‏باشد؟

آیت الله مکارم شیرازی: در فرض سوال نوعی بخت آزمایی است و جایز نمی‏باشد. [27] (علاوه بر ایراد معامله توام با ضرر به خاطر عدم شفافیت، زمینه فریب هم وجود دارد.)

* در اکثر پارک‏ ها و فروشگاه ‏ها و مکان‏ هاى عمومى، بازى ‏هایى است که فرد سکه پولى را در دستگاه قرار مى ‏دهد و ممکن است چیزى برنده شود یا نشود!! آیا بر این بازى‏ ها قمار صدق مى ‏کند؟

همه مراجع: آرى، قمار است و بازى با آن جایز نیست.[28]

* عده‏اى در مسابقات فوتبال و... مبلغ کمى را تعیین و روى آن شرط‏ بندى مى‏کنند و هر گروه یا تیمى که برنده ‏شود؛ با پول (تیم بازنده) مواد خوراکى خریدارى کرده و همگى با هم مى‏ خورند آیا این عمل حرام است؟

همه مراجع: این عمل قمار و شرط بندى محسوب مى‏شود. و حرام است، مگر آن‏که آن مبلغ را بعد از بازى از روى رضایت بدهند.[29]

* حکم شرط ‏بندى در مسابقات اسب‏ دوانى، تیراندازى و شنا چیست؟[30]

همه مراجع: در مسابقات اسب‏دوانى و تیراندازى چنانچه این امر[31] میان خود آنان انجام گیرد، اشکال ندارد؛ ولى شرط‏بندى در مسابقات شنا جایز نیست.‏[32]

تبصره. مسابقه اسب‏دوانى و تیر اندازى، داراى شرایطى است که باید آنها را رعایت کرد. در این صورت پاسخ یاد شده مورد پیدا مى‏کند.

شرط توسط  تماشاچیان:

* آیا تماشاچیان مسابقات اسب‏دوانى و تیراندازى، مى‏توانند با یکدیگر در پیش‏بینى نفرات برتر شرط‏بندى نموده و پول دریافت کنند؟

همه مراجع: خیر این کار حکم قمار دارد و حرام است.[33]

* بعضى از بنگاه‏ هاى خصوصى، با توجه به علاقه شدید جوانان به ورزش فوتبال اوراقى را در معرض فروش قرار داده و از خریداران مى‏خواهند که نتیجه مسابقات بین تیم‏هاى ورزشى را پیش‏گویى کنند و به کسانى که صحیح‏ترین پاسخ را بدهند، جایزه نقدى اعطا مى‏کنند، آیا این کار حلال است؟

همه مراجع: خیر این کار قمار و حرام است.[34]

* به دلیل علاقه به ورزش به خصوص فوتبال در پیش‌بینى بازى‌هاى ایرانى و خارجى شرکت مى‌کنم و از بابت شرکت کردن در این مسابقه مقدارى پول مى‌پردازم و اگر تمام پیش‌بینى‌هاى این بازى‌ها را درست انجام داده باشم، در لیست برنده‌ها قرار مى‌گیرم. مى‌خواستم بدانم که اگر یک روز برنده شدم و در لیست گیرندگان جایزه قرار گرفتم، آیا پولى را که به دست مى‌آورم مى‌توانم خرج کنم یا نه؟

عمل مزبور جایز نیست و نمى‌توان در جایزه تصرف نمود.[35] 

* اگر مالکان اسب یا سوارکاران در مسابقه کورس به تماشاچیان وکالت دهند تا میان خود نفرات برتر را پیش‏بینى و شرط‏بندى کنند؛ آیا شرعاً مبالغ یا اجناس رد و بدل شده، حلال خواهد بود؟

همه مراجع: خیر جایز نیست و تنها این امر (شرط‏بندى) میان خود سوارکاران مشروعیت دارد.[36]

* گلدکوئیست‏، حکم شرکت در طرح تجارى «گلدکوئیست» و مانند آن چیست؟[37]

همه مراجع: شرکت و عضو شدن در هر نوع بازاریابى شبکه‏ اى- که به صورت هرمى مانند و بى ‏انتها است- جایز نیست.‏[38]

* آیا خرید و فروش آلات قمار جایز است؟

همه مراجع: خرید و فروش آلات قمار حرام است.[39]

به امید توفیقات الهی برای زندگی بهتر، علی هوشیار  Hoosh@Iran.ir   

منابع:

 

---

[1]- موسویان، سید عباس: ابزارهای مالی اسلامی، ص77

[2]- منظور از اکل: دارایی انسان است. هر آنچه انسان به آن تصرف داشته و مصرف می‌کند. معامله صحیح که (اکل مال بباطل) نباشد، به شرایط مهمی در اشخاص معامله کننده، مورد معامله و شکل معامله بستگی دارد.

[3]- موسویان، سید عباس: ابزارهای مالی اسلامی، ص78

[4]- در حدیثی از حضرت رسول اکرم(ص) آمده است: «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» و در جایی دیگر حضرت فرمودند: «لاضرر و لا ضرار علی مومن» در این روایات و روایات مشابه، ضرر در مورد نفس و مال استعمال شده است. هر آنچه موجب ضرر رسانیدن و ضرر دیدن چه در بعد شخصی (افراد) و چه در بعد اجتماعی (اختلال در نظام اقتصادی، اجتماعی) گردد، حرام می‌باشد. چون هر فعالیتى که جامعه و نیروى انسانى و سرمایه را از سمت تولید به سمت بورس‏بازى و واسطه‏گرى بکشاند، ضد اقتصاد است و در طولانى‌مدت، جامعه را به رکود و شکست مى‏کشاند. فعالیت‌های قمارگونه و معاملات بازاریابی شبکه‌ای مثل: گلدکوئیست از نمونه‏های مهم ضرر است.

[5]- معامله غرری، یعنی معامله‌ای که به خاطر ذات پر خطر آن شبیه قمار باشد. غرر به فریب‏ دادن، چیزی را بر خلاف آنچه هست نمودن، به امر باطل امیدوار ساختن، اظهار خیرخواهی و نهان داشتن سوءقصدی است که در دل دارد... گفته می شود. بیع غرری را از آن جهت غرری می‌نامند که مال و سرمایه فرد به مخاطره می‌افتد و اگر احتمال این مخاطره از حدی فراتر رود، تجارت را مخل و ممنوع می‌سازد. عالمان دینی یکی از ارکان درستی داد و ستد را غرری نبودن آن شمرده‌اند و معامله‌ای که موجب غرر باشد، باطل و فاسد می‌دانند. مگر چاره‌ای برای رفع غرر یا جبران آن انجام شود.

[6]- موسویان، سید عباس: ابزارهای مالی اسلامی، ص123.

[7]- موسویان، سید عباس: ابزارهای مالی اسلامی، ص132.

[8] -آیت الله مکارم شیرازی پس از ملاحظه جدول حاضر فرمودند: «با اهدای سلام، مسابقاتی که در آن برد و باخت مالی است جایز نیست. مگر در مسابقه اسب دوانی و تیراندازی که برد و باخت فقط برای شرکت کنندگان در مسابقه جایز است نه دیگران؛ همچنین در صورتی که جایزه را شخص ثالثی بپردازد و قراردادی نداشته باشد، اشکالی ندارد.» استفتا کتبی شماره ١٣٨٤٤٥ مورخ ١١/٣/١٣٩٣ از دفتر معظم له

[9] - استفتای کتبی شماره 439860 از دفتر مقام معظم رهبری

[10] - ر. ک: شیخ حرعاملى: وسائل‏الشیعه، ج12، صص 119- 121

[11]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص95

[12]- سوره مائده(5)، آیه90

[13]- قریشی، سید على اکبر: قاموس قرآن، ج7، ص 263

[14]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص91

[15]-سوره مائده(5)، آیه91

[16]-سوره بقره(2)، آیه219

[17]- اعراب دوگونه ازلام (تیرهاى مخصوص) داشتند: «ازلام» امر و نهى و دیگرى «ازلام قمار» بود. «ازلام قمار» ده چوب تیر (به نام‏هاى فذّ، توأم، مسبل، نافس، حلس، رقیب، معلّى، سفیح، منیح و رغد) بود. هفت تاى اولى داراى سهم بود و به ترتیب از یک تا هفت سهم و سه تاى اخیر سهمى نداشتند. (صاحبان‏شان بازنده می‏شدند.) اعراب شترى را سربریده و 28 قسمت مى‏کردند و قماربازان ده نفر به عدد تیرها بودند، آن گاه تیرها را مخلوط کرده، هر کس یک تیر برمى‏داشت؛ صاحب تیر «فذ» یک قسمت و صاحب تیر «توأم» دو قسمت، تا آن‏که تیر «معلى» به نام او آمده بود، هفت سهم مى‏برد و آنان که سه تیر «سفیح، منیح یا رغد» به دست آن‏ها آمده بود، نه تنها چیزى نمى‏بردند؛ بلکه پول شتر را هم مى‏پرداختند در آیه سوم سوره مائده، این کار فسق دانسته شده است؛ یعنى، قمار و بازى با آلات قمار، گناهى بزرگ و خروج از طاعت خداوند و روى‏آوردن به معصیت است. (تفسیر مجمع‏البیان، صص245- 244)

روشن است که نه تیرهاى قمار، خصوصیتى در تحریم داشته و نه حیوان و گوشت آن. بنابراین اموال به دست آمده از هر نوع، برد و باخت؛ حرام است (همان منبع)؛ جز در مسابقه تیراندازى یا اسب‏سوارى که استثنا شده است.

[18]- سوره بقره، آیه188/ سوره نساء، آیه29 /سوره نساء، آیه161/ سوره توبه، آیه34

[19] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص93

[20] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص93

[21] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص94

[22]- آیت‏الله تبریزى، استفتاءات، س 995؛ دفتر: همه مراجع

[23]- دفتر: همه مراجع.

[24]- محمودی، محسن: مسایل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج1، ص106

[25]- محمودی، محسن: مسایل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج2، ص187/ آیت‏الله فاضل، جامع‏المسائل، ج2، س953/ آیت‏الله مکارم، استفتاءات، ج2، س731/ آیت‏الله خامنه‏اى، اجوبة‏الاستفتاءات، س1237 و 1239/ حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص93 و پرسش122به نقل از: دفترِ امام و آیت‏الله وحید و آیت‏الله تبریزى و آیت‏الله بهجت و آیت‏الله نورى و آیت‏الله سیستانى

[26] - استفتای کتبی شماره 439860 از دفتر مقام معظم رهبری

[27] - سایت معظم له

[28]- محمودی، محسن: مسایل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج3، ص213/ آیت‏الله سیستانى، سایت‏، قمار، س2 / آیت‏الله فاضل، سایت، احکام قمار، س50؛ / آیت‏الله خامنه‏اى، اجوبة الاستفتاءات، ج5، س 1154/ آیت‏الله صافى، جامع‏الاحکام، ج1، س1043/ آیت‏الله مکارم، استفتاءات، ج2، س 734/ آیت‏الله نورى، استفتاءات، ج1، س559/ آیت‏الله تبریزى، صراط‏النجاة، ج5، س1154/ احکام موسیقى(رقص و قمار)، ص101، پرسش111به نقل از: دفترِ امام و آیت‏الله وحید

[29]-  حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص102

[30]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص102

[31] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف،  ص102

[32]- امام، استفتاءات، ج3، سؤالات متفرقه، س150/ دفتر همه مراجع

[33]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص103، پرسش115 با سوال کتبی از دفاتر مراجع تقلید

[34]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص104، پرسش119/ آیت‏الله فاضل، جامع المسائل، ج2، س952؛ دفتر همه مراجع

[35] - پایگاه اطلاع رسانی www.khamenei.ir

[36] - دفتر همه مراجع

[37] - حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، دفتر نشر معارف، ص104

[38] - دفتر همه مراجع

[39]- حسینى، سیدمجتبى: احکام موسیقى(رقص و قمار)، ص105، پرسش122

آگاهی از جوانب انحراف تسهیلات...

با سلام و احترام:

گاهی این سودها اشکال شرعی دارد و حق الناس است.